یلدا در افغانستان؛ عبور از تاریخ و برخورد با سد تندروهای مذهبی
شب یلدا تنها در ایران جشن گرفته نمی شود. مردم افغانستان هم از گذشته های دور تا کنون این شب را با آئین هایی مشابه انچه در ایران است همه سال جشن می گیرند. با این همه برگزاری این آئین در دوره طالبان ممنوع بود و این روزها نیز برخی تندروهای مذهبی و بنیادگرا آن را نمادی از کفر و آتش پرستی می دانند.
این اما مانع نمی شود که هر ساله بسیاری از خانواده های افغان در شهرهای مختلف این کشور به ویژه در ولایت های مرکزی، شمالی و غربی در همسایگی ایران این شب را جشن نگیرند. نگاهی به سبک و سیاق بزرگداشت این شب در میان افغانها حکایت از شباهت و نزدیکی بسیار زیاد این آئین به شیوه برپایی جشن شب یلدا در ایران دارد.
شب نشینی با اعضای خانواده و دوستان، نوع خوراکی ها، خواندن شعر و داستان و ... همه در افغانستان درست همانگونه است که در ایران جریان دارد. بازار میوه های یلدایی مانند انار و هندوانه و همچنین آجیل های مخصوص این شب یلدا در بازار شهرهای مختلف این کشور از روزهای قبل از فرارسیدن یلدا آغاز می شود.
در سالهای اخیر در شهرهای بلخ، هرات ، مزار شریف و کابل رسم بر آن شده است که بزرگداشت شب یلدا در قالب ویژه مراسم های باشکوهی با موسیقی سنتی و شعرخوانی و پذیرایی با خوراکی های یلدایی توسط نهادهای فرهنگی مانند دانشگاه ها و انجمن های شعر و داستان برگزار می شود.
علاوه بر این جوانان افغان نیز با برپایی جشن هایی ویژه با اجاره تالار، باغ یا رستورانی شب یلدا را در کنار دوستان خود گرامی می دارند. در دوره ای که طالبان بر این کشور حاکم بودند جشن گرفتن شب یلدا عواقب سنگینی در پی داشت چرا که تندروهای مذهبی حاکم بر کشور هر مراسمی جز آئین های اسلامی را کفر آمیز و ضد اسلام می دانستند و با برگزار کنندگان برخورد می کردند.
مختار وفایی روزنامه نگار ساکن در مزار شریف در همین رابطه به عصرایران می گوید: " از سال ها قبل که من بیاد دارم مردم محل ما از یلدا یادبود می کردند، اما در سال های گذشته و تقریبا یک دهه قبل، یادبود از یلدا، کمرنگ بود و فضای اختناق آلود آن زمان نیز در این کمرنگی نقش داشت. مثلاً طالبان این گونه یادبود را از یلدا و سایر ارزش های فرهنگی را بدعت می شمرد و ممنوع و غیراسلامی اعلام کرده بود."
وفایی می افزاید: " طی یک دهه ی گذشته، شب یلدا هر سال در میان مردم شمال افغانستان پر رنگ تر می شود. مثلاً همه ساله در آستانه شب یلدا، جشنواره های شعری از سوی ارگان های فرهنگی برگزار می شود. در مکاتب، دانشگاه ها و آموزشگاه ها مسابقات مقاله نویسی در مورد اهمیت تاریخی و فرهنگی یلدا میان دانشجویان و دانش آموزان راه اندازی می شود. و در شهرها نهادهای فرهنگی و اجتماعی با گردهمایی های کوچک و بزرگ به پاسداشت یلدا می پردازند و مهم تر از همه رسانه های تصویری و صوتی است که ویژه برنامه های برای یلدا میگذارند."