به یاد داشته باشید لجبازی قاتل زندگی مشترک شما و دردی است مزمن در روابط زناشویی. لجبازی یکی از رفتارهای ناسازگارانه است؛ یعنی پافشاری روی نظرات و عقیده های خود و مخالفت با نظرات و عقیده های دیگران که این مخالفت گاهی آگاهانه و گاهی ناآگاهانه است. اصولا لجبازی یک نوع رفتار و واکنش نامطلوب است که به صورت های مختلف خود را نشان می دهد از جمله آسیب رساندن به دیگران، ناسزا گفتن، گریه کردن و فریاد کشیدن، شکستن وسایل، آسیب رساندن به خود و دیگران. در این شماره به افراد دگم و لجباز پرداخته ایم و از سیدعلی دربانی، کارشناس ارشد مشاوره خانواده، درمانگر روابط فردی و بین فردی و مسائل زناشویی کمک گرفتیم.

افراد لجباز چه شکلی هستند؟

فرد لجباز با کوچک ترین مخالفتی با خواسته هایش به شدت ناراحت و عصبانی می شود و شروع به ناسازگاری می کند. دلیل تراشی و فرافکنی ۲ ابزار دفاعی شخصیت های لجباز است. فرد لجباز کوچک ترین مقررات را زیرپا گذاشته و در مقابل آن بی اعتنایی می کند. شخص لجباز بسیار زودرنج است و از اطرافیان توقع بیش از حد دارد با وجود ا ینکه خود رامتعهد به انجام سخن دیگران نمی داند. بیشتر مواقع تنها بوده و نمی تواند ارتباط اجتماعی مناسبی برقرار کند. فرد لجباز دارای خلقی افسرده و مضطرب بوده و افکاری پریشان دارد. در این افراد پایین بودن اعتماد به نفس و عدم خودباوری مثبت و پذیرفتن خود واقعی مشهود است.

شروع لجبازی

لجبازی کودکان از یک سالگی شروع و به تدریج شدت می گیرد و در۳ سالگی به اوج خود می رسد. در سنین ۲ تا ۳ سالگی انتظار انجام رفتارهای لجبازگونه بیشتر می شود چرا که کودکان در حال طی کردن مراحل رشد هستند. در نوجوانی افراد برای به دست آوردن استقلال دست به تلاش می زنند و اگر موفق نشوند از لجبازی استقبال می کنند. در دوران بزرگسالی افراد برای رشد و جبهه گرفتن در برابر دیگران لجباز می شوند در دوران سالمندی فرد برای کسب کنترل بر زندگی ممکن است به ناچار لجباز شود اما به طور کلی برای لجبازی افراد نمی توان سن خاصی را تعیین کرد.

هرچه خواست برایش تهیه نکنید

یکی از علل لجبازی، محبت های افراطی پدران و مادران است البته در مواردی هم شرایط و اوضاع خارجی در ضرورت این توجه فوق العاده موثر است. مثلا برخی از کودکان فرزند منحصربه فرد خانواده هستند یا از نظر جنسیت تنها پسر یا دختر خانواده هستند و در بعضی از موارد هم کودک از اول ناتوان بوده دوره بیماری اش طولانی شده و برای او وضع استثنایی به وجود آورده در چنین مواردی پدران و مادران می کوشند به همه خواسته های کودک جواب مثبت دهند. اگر برخی از این تمایلات اصولی و منطقی نباشد در نتیجه چنین کودکانی به تدریج با روحیه لجبازی تربیت می شوند. واضح است کودکانی که در خردسالی هرچه خواسته اند فورا برای شان تهیه می شده بعدها با این روحیه خو گرفته و توقع دارند هرچه بخواهند و هرچه بگویند باید دیگران بدون قید و شرط خواسته آنها را انجام دهند. گاهی والدینی که بیش از حد امر و نهی می کنند و به خاطر ایجاد نظم و ترتیب افراطی و نیازهای خود از قدرت استفاده می کنند کشمکش بین خود و فرزندان شان پدید می آورند که زمینه ای برای پیدایش و تشدید رفتار لجبازی را فراهم می سازد.

سابقه خانوادگی و لجاجت

بدون تردید روحیات پدران و مادران در فرزندان اثر می گذارد. این تاثیر به صورت زمینه های بسیار کوچکی به کودکان انتقال می یابد ولی بروز و رشد این زمینه ها تابع شرایط محیطی است. اگر مقتضیات تربیتی موافق و مساعد با این زمینه ها باشد پرورش و رشد آنها قطعی است و اگر جو پرورشی برخلاف آن باشد برای ظهور و بروز آنها، مجالی فراهم نخواهد آمد. ناگفته نماند که منظور از محیط تربیتی علل و عوامل گوناگونی است که حتی بهداشت، مواد غذایی، محیط زندگی، سلامت تن و امنیت خاطر کودک را نیز دربرمی گیرد. بنابراین کودک با روحیه لجبازی از پدر و مادر متولد نمی شود بلکه با فطرت پاک قدم به جهان هستی می گذارد و این عوامل سازنده تربیتی اوست که می تواند از او یک انسان سازگار یا فرد لجباز و یکدنده ساخته و تحویل اجتماع دهد.

آیا لجبازی بیماری است؟

اختلال گستاخی (لجبازی) یا بی اعتنایی مقابله ای: این اختلال عبارت است از الگوی رفتاری منفی کارانه، خصمانه و بی اعتنا که حداقل به مدت ۶ ماه طول بکشد و با خصوصیاتی همچون زود عصبانی شدن، با بزرگسالان مشاجره کردن، عملا مزاحمت فراهم کردن، کینه توزی، اختلال بی اعتنایی مقابله ای در خانواده هایی که حداقل یکی از والدین سابقه ابتلا به اختلال خلقی، اختلال بی اعتنایی، مقابله ای، اختلال سلوک، اختلال شخصیت ضداجتماعی یا اختلال مربوط به مواد دارد، شایع تر است. کودکانی که مادران آنها از اختلال افسردگی رنج می برند بیشتر به رفتار مقابله ای مبتلا می شوند. ضمن توجه به تاثیرات وراثتی در بروز و پدیدآیی این اختلال (بی اعتنایی مقابله ای)، رفتارهای ارتباطی والدین مبتلا به اختلالات خلقی و سلوکی، شخصیت ضداجتماعی یا اختلال مربوط به مواد و افسردگی نیز جایگاه ویژه ای دارد. اختلال لجبازی حالتی است که فرد یا عمدا خود را به نشنیدن سخنان دیگران می زند یا اینکه سعی می کند به خواسته های خود عمل کرده و به تذکرات دیگران بی اعتنایی کند. در برخی از اختلال ها مانند پارانویا که فرد بدبین و کینه توز است لجبازی هم دیده می شود. در اختلال بیش فعالی هم شخص رفتارهایی را در زمینه هایی که حاکی از لجبازی است نشان می دهد.

لجبازی در روابط بین فردی

جر و بحث های زناشویی و اختلاف نظرهای همسران مسئله ای است که همه زوج ها آن را تجربه می کنند اما اهداف زوج ها با هم در این میان متفاوت است و گاهی خودشان از این موضوع آگاه نیستند. بعضی ها دوست دارند هرچه زودتر جر و بحث و بگو مگو را پایان دهند و دوباره آرامش را به رابطه خود بازگردانند و به هر چیزی برای به دست آوردن آرامش متوسل می شوند. بعضی ها نیز این بگومگوها را میدان جنگی تصور می کنند که باید پیروز آن شوند و اینها نیز به هر کاری برای پیروز شدن دست می زنند، این افراد با لجبازی تمام بحث را کش می دهند و نمی خواهند اشتباهات خود را بپذیرند و در برابر هر حرفی جوابی می دهند و در برابر هر عملی رفتاری از خود نشان خواهند داد.

لجبازی بین زن و شوهر

یکی از مسائلی که درون خانواده ها کم و بیش مشاهده می شود لجبازی بین زن و مرد درباره یک موضوع خاص است. لجبازی در هر زمانی اتفاق می افتد. گاهی اوقات زن یا مرد احساس می کنند نظرشان کاملا منطقی است و باید پذیرفته شود و اگر مورد قبول طرف مقابل نباشد کار به لجبازی می کشد؛غرور، اختلاف سلیقه و نداشتن گذشت در بیشتر اوقات زمینه این رفتار است. شاید بتوان گفت یکی از آثار منفی لجبازی اختلاف زوجین باشد که سلامت روان اعضای خانواده را تهدید می کند. روانشناسان معتقدند فرد لجوج قدرت تصمیم گیری و استقلال فکری مناسبی ندارد و نمی خواهد خواسته های غیرمنطقی خود را کنار بگذارد. فرد لجباز به نظر دیگران احترام نمی گذارد و تنها خواسته خود را می بیند. افراد با لجبازی نمی توانند راه حل های مناسبی برای مسائل پیدا کنند و توجیه منطقی را نمی پذیرند. هنگام برخورد با مسئله ای، زن و مرد باید با لحن مناسب با هم صحبت کنند. زن و مرد هنگام کشمکش باید تعادل و آرامش خود را حفظ کنند تا موضوع مورد بحث منجر به اختلاف بیشتر نشود.

چه زمانی با همسرتان لجبازی می کنید

۱ بخواهید اشتباه های همسرتان را با رفتارتان تلافی کنید.

۲ عمدا کاری را که می دانید همسرتان دوست ندارد انجام دهید.

۳ اشتباه های خود را تکرار کنید و اصرار داشته باشید که کارتان درست است.

۴ حرف همسرتان را با دقت گوش ندهید و مدام حرف خود را بدون منطق تکرار کنید.

۵ در برابر اشتباه خود اشتباه های گذشته همسرتان را پیش بکشید تا خود را تبرئه کنید و همسرتان را مقصر جلوه دهید.

۶ می دانید اشتباه از شماست و آن را نپذیرید.

۷ می خواهید همسرتان را آزار دهید.

راه حلی برای مقابله با لجبازی آقایان

گاه آقایان ممکن است درخواستی غیرمنطقی داشته باشند که این مورد ممکن است شامل همکار، مدیر، پدر، برادر یا هر مرد دیگری غیرهمسر شود. یکی از سلاح های خوب خانم ها این است که به جای گفتن نه در برابر درخواست غیرمنطقی یا حتی درخواست منطقی که به هر دلیلی خانم ها تمایل به انجام آن ندارند بگویند بله، ولی... در واقع بهتر است خانم ها کلمات نه نمی توانیم یا نمی خواهم را از مکالمات خود حذف کنند. وقتی آقایان لجبازی می کنند نباید مثل خودشان لجبازی کنید بلکه باید مدتی صبر کنید تا حالت لجبازی آقایان برطرف شود سپس حرف خود را پیش ببرید. گاهی حتی یک ساعت صبر کردن موجب تخفیف حالت وی می شود.

بازی دو سر باخت

اگر با هم مشکل دارید لجبازی نکنید زیرا لجبازی مسابقه ای است که هر دو طرف به سوی نابودی رقابت می کنند و آنقدر خودشان را زجر می دهند که منتظر آتش بس این جنگ هستند و در این میان، ممکن است دست به کارهایی بزنند که تبعات آن خیلی سنگین و غیرقابل جبران باشد! اگر در مسابقه ای لجبازی، شخصی یکدنده باشد و نخواهد به حالت عادی بازگردد، زندگی او روز به روز تلخ تر می شود. یادتان باشد در برابر لجبازی های همسرتان شما لجبازی نکنید، چراکه اگر در این دور بیفتید روزبه روز روابط تان بدتر و بدتر می شود و بازگشت به عقب غیرممکن خواهد شد. همچنین وقتی همسرتان عصبانی است جواب او را ندهید و با او بحث نکنید بلکه در آن لحظه او را به آرامش دعوت کنید و همیشه خواسته های تان را در آرامش به او بگویید. وقتی خودتان نیز عصبانی هستید از جر و بحث بپرهیزید. این نکته را بدانید کسی که لجبازی می کند معمولا خودش می داند که حق با او نیست اما هیچ وقت نمی خواهد این را به زبان بیاورد، پس شما نیز اصرار نکنید و بحث را ادامه ندهید. همیشه اشتباه های همسرتان را با احتیاط و مهربانی با او در میان بگذارید چرا که اگر او احساس کند که شما تحقیرش می کنید یا انتقادتان را توهین آمیز به او منتقل می کنید ممکن است با شما لجبازی کند و ایرادش را نپذیرد و رویه اش را تغییر ندهد.

راه حل هایی برای مقابله با افراد دگم (لجباز)

۱ موافقت مشروط: اگر به گونه ای رفتار کنید که طرف مقابل احساس کند که در همه مواقع نظراتش پذیرفته می شود، این تصور برایش ایجاد می شود که همیشه بهترین نظرات را ارائه می دهد، پس بگویید: «من به نظر تو احترام می گذارم اما این نظر من نیست چون تو را دوست دارم، زندگی ام برایم مهم است و دلم نمی خواهد تو را ناراحت کنم این بار نظر تو را می پذیرم.»

۲ بیان خواسته های شخصی: در تصمیم گیری ها بی طرف نباشید و شما هم خواسته خود را عنوان کنید؛ به این ترتیب به طرف مقابل تان نشان می دهید حتی اگر به نظر او احترام گذاشته اید ناآگاهانه این کار را انجام نداده اید و شما هم حق نظر دارید؛ بگویید: «هرچند نظر من چیز دیگری است اما اگر این دفعه نظر تو را می پذیرم این به دلیل احترامی است که به تو می گذارم.» اگر طرف مقابل شما همیشه سعی می کند نظر خود را تحمیل کند هنگام تصمیم گیری بگویید: «دفعات قبل به نظر تو احترام گذاشته ام اما نظر من این است و من هم حق رای دارم پس من با نظر تو این بار موافق نیستم.»

۳ لحن محبت آمیز: در برخورد با چنین افرادی لحن کلام، تاثیر خیلی زیادی دارد. دوستانه و با لحنی محبت آمیز با آنها صحبت کنید؛ برای مثال اینگونه بگویید: «نظرهای تو هم خوب است و خیلی خوب تصمیم گیری می کنی. پیشنهادهایی که درباره مسائل مالی می دهی فوق العاده خوب هستند ولی گهگاهی من هم دوست دارم نظرم محترم شمرده شود و در مورد چیدمان منزل نظر من هم اعمال شود.»

۴ گاهی بی توجهی: بعضی مواقع به نظرش اهمیت ندهید تا بداند این رفتار چقدر ناپسند است. البته درباره مسائل پراهمیت چنین اقدامی انجام ندهید.

۵ درباره مسائل جزئی گاهی بدون اهمیت دادن به نظر او نظر خودتان را اعمال کنید تا به تدریج به او نشان دهید که اطرافیانش هم نظرهای خودشان را دارند و حق دارند نظرشان را در زندگی اعمال کنند.

تو همیشه زور می گویی

دوری از خشم و عصبانیت: لحن کلام شما و نوع واژه هایی که به کار می برید، می تواند برای متقاعد کردن طرف مقابل بسیار موثر باشد. بدون خشونت و هرگونه رفتار ناپسندی که منجر به مشاجره یا عواقب بدی شود با او برخورد کنید. در صورتی که هیچ کدام از این راهکارها نتیجه بخش نبودند باید به صراحت به او بگویید: دفعه های قبلی نظر تو اجرا شد اما این بار می خواهم طبق سلیقه من باشد. واژه هایی که به کار می برید تا طرف مقابل را متقاعد کنید باید فکر شده و صحیح باشد. سعی کنید صحبت های تان حالت گلایه، تحقیر، توهین و سرزنش نداشته باشد؛ بنابراین از این جملات استفاده نکنید: «تو عادت داری همیشه زور بگویی و نظر خودت را اعمال کنی»، «تو فکر کردی خودت همه چیز را می دانی»، «من تا به حال ا گر چیزی نگفتم تحملت کردم» و...

شناخت صحیح از همسر: باید روی نکته هایی که طرف مقابل شما روی آن حساس است، شناخت پیدا کنید؛ مثلا اگر طرف مقابل تان دوست دارد قدرت خود را نشان بدهد در مسائلی که امکانش وجود دارد قدرت او را بالا ببرید تا در زمینه هایی که مدنظر شماست راحت تر بتوانید نظرهای خود را اعمال کنید.

۶ اجازه استقلال به فرد بدهید که حس مستقل بودن در او ایجاد شود.

۷ فرد را تا حد امکان وادار به عجله و شتاب زدگی نکنیم.

۸ رشوه ندادن و حذف پاداش فرد لجباز

۹ عدم توجه و نادیده گرفتن رفتار فرد لجباز

۱۰ برقراری آرامش و امنیت در خانواده

۱۱ زمان گرسنگی یا خستگی طرف مقابل به هیچ وجه نباید با آنها صحبت کنید.

۱۲ مخالفت با آقایان بهتر است به صورت غیرمستقیم باشد.

۱۳ هیچ گاه از فرزندان در برابر همسرتان به طور مستقیم طرفداری نکنید.