عصرايران- سالياني بود که افزايش وزن و چاقي فقط از نظر زيبايي و تناسب اندام داراي اهميت بود، ولي در طي سالهاي اخير شيوع بي رويه چاقي و همراهي آن با بسياري از بيماريهاي مزمن از جمله ديابت ، افزايش چربيهاي خون، افزايش فشار خون، بيماريهاي قلبي و نيز بعضي از سرطانها اهميت چاقي را به عنوان يک بيماري متابوليک بيش از پيش نموده است. در بروز چاقي مانند هر بيماري ديگري پيشگيري از بروز آن راحتتر و اثرات مطلوبتري خواهد داشت . يکي از سوالات اساسي درباره کنترل وزن اين است که چه زماني بايد شروع به پيشگيري و يا کنترل وزن نمود؟ آيا چاقي و بيماريهاي متابوليک وابسته به آن فقط در سنين ميانسالي گريبانگير خواهد بود؟ اگرچه همه مراحل زندگي کنترل وزن داراي اهميت مي باشد ولي زمانهايي از زندگي داراي اهميت بيشتري مي باشد.

واقعيت اين است که براي کنترل وزن و پيشگيري از چاقي، با توجه به شيوع روزافزون چاقي در کودکان و نوجوانان کنترل وزن بايستي در مراحل اوليه زندگي و حتي قبل از بارداري آغاز شود. لذا توصيه مي شود مادراني که قصد بارداري دارند در حداقل 3 ماه قبل از بارداري بايستي وزن خود را به سطح نرمال برسانند. در کساني که چاقي بيش از اندازه دارند که رسيدن به وزن مطلوب در مدت کوتاه را ناممکن مي سازد، کاهش 10-15% وزن از عوارض جنيني در دوران حاملگي خواهد کاست، علاوه برآنکه از چاقي بيش از اندازه در دوران حاملگي براي مادران نيز جلوگيري مي نمايد. کاهش وزن مادران چاق قبل از بارداري در جلوگيري از چاقي نوزادي و دوران کودکي نيز پيشگيري مي نمايد.

دوران جنيني

مشکل ديگري که بويژه در سالهاي اخير شيوع يافته است، افزايش وزن بي رويه مادران باردار در طي دوران بارداري و بي تحرکي در طي اين دوره مي باشد. مطالعات متعدد نشان داده اند که افزايش وزن زياد در دوران بارداري مي تواند باعث چاقي کودکان و دوران نوزادي گردد.

دوران نوزادي

به دنيا آمدن يک نوزاد با وزن بالا از نظر عوارض در حين زايمان داراي اهميت است. علاوه بر اين تولد نوزاد با وزن بالا مي تواند نشانه ديابت بارداري بوده که عوارضي را براي نوزاد در پي خو.اهد داشت. اما در صورت عدم وجود مشکلات ذکر شده افزايش وزن در دوره نوزادي معمولا با افزايش وزن در طي سالهاي آينده زندگي همراه نخواهد بود. اتفاقا مطالعات نشان داده اند که خيلي از نوزادان با وزن پايين شانس ابتلا به چاقي بيشتري در دوران کودکي و بزرگسالي خواهند داشت. لذا والدين نوزاندان نارس نبايد براي جبران گذشته حجم بيش از حد انرژي را به نوزادان خود تحميل نمايند چرا که زمينه چاقي و حتي ديابت در سنين کودکي را در فرزندانشان تشديد مي نمايند. پس از تولدآنچه که در جلوگيري از چاقي مادر و نوزاد نقش اساسي خواهد داشت، ادامه تغذيه با شير مادر است.

دوران کودکي و قبل از مدرسه

سن 2-5 سالگي نيز از زمانهايي است که انتظار مي رود رشد قدي بيش از رشد وزني باشد ولي بدليل عدم تحرک و شيوع روزافزون بازيهاي کامپيوتر از يک سو و استفاده بي رويه از فست فودهاي با انرژي بيش از حد، چاقي در اين سنين رايج شده است، که معمولا باعث چاقي در دوران بلوغ و نيز جواني خواهد بود.

دوران بلوغ

دوران بلوغ بويژه در دختر خانمها بدليل تغييرات هورموني استعداد چاقي را افزايش مي دهد، که با عدم تحرک به بهانه هاي مختلف از جمله اشتغال به تحصيل اين امکان افزايش مي يابد. اهميت اين دوره از زندگي اين مي باشد که چاقي در اين دوران معمولا همراه با تغييرات هورموني مي باشد که مي تواند زمينه ساز مشکلات عدم باروري در زمان بزرگسالي گردد. از طرف ديگر اين تغييرات هورموني زمينه ايجاد ساير بيماريهاي متابوليک از جمله ديابت، فشارخون و غير طبيعي بودن ميزان چربي هاي خون در سنين جواني به همين دليل مهيا مي نمايد، که اين موضوع مي تواند توجيه گر بروز اين بيماريها در عين ناباوري در سنين پايين و همچنين حمله هاي قلبي و عروقي در ايام جواني باشد.

دوران ازدواج و باروري

پس از آن اوايل دوران ازدواج در آقايان و خانمها بروز چاقي شايد بدليل عدم تحرک و نيز شرکت در مهمانيها ي متعدد آسانتر مي شود. دوران بارداري براي خانمها يکي از زمانهاي حياتي براي افزايش وزن مي باشد، بطوريکه اکثر خانمهاي ميانسال ، شروع چاقي خود را پس از دوران حاملگي اول ذکر مي نمايند. دوران شيردهي که خود مي تواند به بازگشت به وزن طبيعي کمک نمايد نيز در بعضي از مادران جوان زمينه چاقي ماندگار را در سالهاي بعد فراهم مي نمايد. از علل مهم چاقي در اين زمانها يکي عدم تحرک و ديگري تصور غلط نياز به انرژي فراوان براي تامين رشد جنين و نوزاد است. شايان ذکر است که افزايش وزن مورد نظر در دوران حاملگي در يک خانم با وزن طبيعي بيش از 10-12 کيلو گرم نمي باشد و آنهايي که با افزايش وزن 20-30 کيلو گرم دوره حاملگي را پايان ميدهند، بازگشت به وزن طبيعي را به يک آرزوي سخت و يا ناممکن براي خود تبديل مي نمايند. حاملگي مجدد با فاصله کم قبل از بازگشت به وزن طبيعي علاوه بر عوارض ديگر جسمي و رواني ، در خيلي از موارد مبدا تاريخي چاقي در سنين ميانسالي در خانمها خواهد بود.

دوران ميانسالي

با افزايش سن حتي با همان ميزان غذاي مصرفي افزايش وزن بدليل تغييرات ديگر از جمله کاهش سوخت و ساز بدن امري طبيعي بنظر مي آيد. لذا با افزايش سن توجه به کاهش حجم غذايي و نيز افزايش فعاليت بدني در ثابت نگه داشتن وزن مي تواند مفيد واقع گردد. همراه با افزايش سن ، سنين حدود پنجاه سالگي که در خانمها همراه با تغييرات هورموني مي باشد زمينه چاقي و نيز ساير بيماريهاي متابوليک را شديدا افزايش مي دهد و ريسک بيماريهاي قلبي را حتي به ميزان مشابه آقايان در آن سنين مي رساند. لذا توجه به کنترل وزن اگرچه با مشکلات بيشتري نسبت به سنين قبل از آن مي باشد ضروري است. علاوه بر تغييرات هورموني عدم تحرک و نيز رژيم غذايي نا مناسب زمينه چاقي را بيش از پيش تشديد مي نمايد. از طرف ديگر درميانسالي، بويژه در آنان که زمينه چاقي را از قبل داشته اند، افزايش اشتها و رژيم غذايي نامنظم بروز چاقي را راحتتر مي نمايد که متاسفانه بايد گفت در اين سنين درمان چاقي با مشکلات بيشتري همراه خواهد بود.

در پايان ياد آوري اين نکته مفيد خواهد بود که همه سنين در کنترل رژيم غذايي داراي اهميت هستند ولي دوره هاي ذکر شده زمانهايي هستند که تجربيات کلينيکي و نيز مطالعات علمي نشان داده اندکه خيلي از افراد چاق تاريخچه چاقي خود را از آن زمانها ذکر مي نمايند. همانطور که مشاهده کرديد اين دوره هاي حياتي براي شروع چاقي و بيماريهاي متابوليک در دوره زندگي خانمها بيش از آقايان مي باشد که شايد همين موضوع شيوع بيشتر چاقي را در خانمها توجيه نمايد .